 | |
Чөтгөрийн шингэн
Венесуэл нь Латин Америкийн оройд Карибын тэнгисийг 2,800 км урт эргээр эмжсэн, Боливи, Бразил, Гайана зэрэг улсыг доошоо түрэн орсон, 910 мянган ам км талбайтай гурвалжин дүрс бүхий газар нутагтай, 31 сая хүнтэй, нэг хүнд ногдох ДНБ нь 5,000 америк долларт хүрсэн орон.
Тус улс газрын тосны батлагдсан нөөцөөрөө 2014 оноос (297 тэрбум баррель буюу 43 тэрбум тонн) Саудын Арабыг (265 тэрбум баррель) гүйцэн, дэлхийд тэргүүлж эхэлжээ. Хэрэв олборлолт нь өнөөгийн түвшинд байна гэвэл 250 жил ашиглах нөөц бий гэнэ.
Гэтэл ийм их баялагтай Венесуэлийн дэлгүүрүүд нь бараагаар тасарч, иргэдийнх нь гуравны нэг нь өдгөө ядуурч, тэр байтугай хүнсний сургаар өдөр шөнөгүй дараалан зогсдог ч ихэнх нь хоосон буцдаг болжээ. Жорлонгийн цааснаас эхлээд бараг бүх хүнс бараагаа гадаадаас импортолдог, цахилгаан нь ихэнхдээ тасалдаж, эмнэлгүүд нь эм тариагаар хомсдоод жил гаруй болж байна.
Саяхнаас хөрш Боливи улс аргагүйн эрхэнд хилээ нээснээр венесуэлчүүд олон мянгаараа дэлгүүр хоршоо руу нь уралдан, бүх барааг нь хуу цөлмөн худалдан авах болжээ. Max, сүү, өндөг, цөцгийний барааг олон cap хараагүй учир эмэгтэйчүүд баярлаад уйлж байлаа.
Венесуэлд өдгөө урт дараалалгүй ямар ч үйлчилгээ байхгүй болж, моргуудаас шарил авч оршуулах гэж хүртэл өдөржин хүлээж буйг саяхан CNN телевизээр харуулав. Ерөнхийлөгчийн зарлигаар эдийн засгийн онцгой байдал тогтоож, хэнийг ч хөдөө аж ахуйн салбарт 120 хүртэл хоногоор албадан ажиллуулах эрхийг хүчний байгууллагынханд саяхан олгоод байна.
Тус улсад 2015 онд 100 мянган хүн тутмын 90 (нийслэл Каракаст 120 хүн) буюу 21 минут тутам нэг хүн алагдаж, хулгай дээрэм ил цагаандаа гарсан тул дэлхийд хамгийн их гэмт хэрэг гардаг орон болов.
ШАЛТГААН НЬ БАЯЛГИЙН XAPAAЛ УУ
Газрын тосны асар их баялагтай орон хамгийн ядуу болон хувирч, иргэд нь өлөн зэлмүүн амьдарч, гэмт хэрэгт олноороо өртөх болсны шалтгаан юу вэ?
1980-аад он хүртэл экспортын голлох бүтээгдэхүүн байсан кофе болон какао нь газрын тосоор солигдож, төдөлгүй олон улсын зах зээлийн үнийн уналтыг дагаад экспорт нь эрс буурснаар тус улс гадаад зээлийн өрөнд баригдаж, арваад жилийн турш эдийн засаг нь хямарчээ. 1995 онд ядуурлын түвшин 65 хувь болж, 1996 онд инфляц 100 хувьд хүрснээр нэг хүнд ногдох ДНБ нь 1963 оны түвшинд эргэж очив.
Өмнө нь цэргийн эргэлт хийхэд оролцож байсан Уго Чавес 1998 онд Ерөнхийлөгчөөр сонгогдов.
2000 оноос сэргэж эхэлсэн газрын тосны үнэ Венесуэлийн эдийн засагт урьд өмнө үзэгдээгүй өсөлт авчран, Засгийн газар нь популист бодлого явуулсны үр дүнд эдийн засаг нь сайжирч, нийгмийн зарлагаа эрс нэмэгдүүлснээр ядуурал, нийгмийн тэгш бус байдал харьцангуй буурав. Чавес ядуучуудад туслах Боливарын хувьсгал буюу Зүүний социалист хөдөлгөөн эхлүүлж, улсынхаа Үндсэн хуулийг шинэчилжээ.
Төр засгийн бүх орлого газрын тосноос хамаарах болж, "Голланд өвчин”-д нэрвэгдэн, 2010 оноос хар алтны үнэ унаснаас эхлээд тус улс эдийн засгийн ээлжит хямралд буцаад өртлөө.
Байгалийн баялгийн үнэ цэнийн өсөлт нь тухайн улс орны улс төр, эдийн засгийн байгууллуудыг автоматаар бүх нийтэд үйлчилдэг болгодоггүй ажээ. 2013 онд хорт хавдраар нас барсан У.Чавесыг Дэд Ерөнхийлөгч Николас Мадура нь орлох болж, төдөлгүй явуулсан сонгуулиар 50.6 хувийн санал авч, Ерөнхийлөгчөөр арай чүү сонгогдов.
2014 оны хавраас улс оронд бий болсон гэмт хэргийн өсөлт, авлига, хэт өндөр инфляц болон өргөн хэрэглээний бараа үргэлж хомсдох болсноос орон даяар эсэргүүцлийн хөдөлгөөн өрнөлөө.
Сөрөг хүчний зохион байгуулсан сүрт жагсаалыг нухчин дарахад 40 гаруй хүн үрэгдэж, удирдлагыг нь баривчлав. 2015 оны арванхоёрдугаар сард болсон бүх нийтийн сонгуулиар сөрөг хучин парламентын олонх суудлыг авсан ч 2016 оны нэгдүгээр сарын 16-нд Н.Мадура улс орондоо "эдийн засгийн онцгой байдал" зарлаад, энэ онцгой нөхцөлд хууль тогтоох болон гүйцэтгэх эрх мэдлийг цугт нь өөрийн гарт төвлөрүүлсэн зарлиг гаргалаа.
Сонгуулийн маргааш нь өөрийн хүмүүсийг шүүх засаглалд томилсон учир сүүлийн долоон сард Венесуэлийн төр засгийн гурван том эрх мэдэл нэг хүний гарт төвлөрөөд байна.
Байгалийн баялгийн үнэ цэнийн өсөлт нь тухайн улс орны улс төр, эдийн засгийн байгууллуудыг автоматаар бүх нийтэд үйлчилдэг болгодоггүй ажээ.
ВЕНЕСУЭЛЭЭС АВАХ СУРГАМЖ
Байгалийн баялаг их, түүнийх нь олон улсын зах зээлийн үнэ огцом өсөх үед сул засаглалтай улс орнуудад улс төр, эдийн засгийн байгууллууд нь зөвхөн цөөнхийн төлөө л үйлчилдэг аж.
Венесуэлд авлига үргэлж л их байсан бөгөөд ялангуяа XX зууны эхээр газрын тосны том орд илэрснээс хойш төр засагт нь гүн гүнзгий нэвчсээр иржээ. Бүр 1970-аад оны эцсээр Ерөнхийлөгч Х.Алфонсо газрын тосыг "Чөтгөрийн шингэн” гэж нэрлэсэн нь эдүгээ өргөн хэрэглэгддэг үг болсон байна. Авлигын үзүүлэлтээрээ тус улс сүүлийн хориод жил дэлхийд сүүл мушгиж, 2015 он гэхэд л 168 орноос 158-д жагсав.
Ардчилал дангаараа хөгжил цэцэглэлтийг авчирдаггүй, харин ч ардчиллыг ашиглаад тодорхой улс төрийн хүчнүүд төр засгийн эрх авч яваандаа аль нэг хүний дарангуйлал тогтох магадлал өндөр аж.
Улс төр, эдийн засгийн бүх байгуулал нь цөөхөн хэсэгт биш, бүгдэд эрх тэгш үйлчилдэг болгоход онцгой анхаарах ёстой бөгөөд тэгэхийн тулд нийтийн засаглал буюу шийдвэр гаргах, түүний хэрэгжилтийг хянах, дүгнэхэд бүх иргэн оролцдог болох ёстой гэнэ.
Нийгмийн оролцоо нь маш өндөр, ард иргэд нь итгэл үнэмшилтэй, хүсэл эрмэлзэлтэй болсон улс оронд улс төрийн ардчилал үр өгөөжөө өгч эхэлдэг.
Тэгж чадсан улс оронд эдийн засгийн зохицуулалтыг төр засгаас илүү зах зээл нь гүйцэтгэж, хүн бүр ажиллан, түүнийхээ хэрээрээ үр шимийг нь хүртэж, улс орон нь хөгжин цэцэглэдэг ажээ.
Нийтлэгч Д.Жаргалсайхан
Эх сурвалж: http://jargalsaikhan.time.mn/78893
