 | |
Өндөр өртөгтэй, үнэ цэнэтэй ч үнэ тариф нь үнэгүйдсэн эрчим хүч
Тэрээр "Монгол Улсын эрчим хүчний хэрэглээ сүүлийн арван жилд дунджаар тав орчим хувиар өсч байгаа. Харин энэ 2018 онд огцом нэмэгдэж, эрчим хүчний хэрэглээ өнгөрсөн жилийн мөн үетэй харьцуулахад ес орчим хувийн өсөлттэй байна. Цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээний 80 орчим хувийг дотоодын эх үүсвэрүүдээс хангаж, ОХУ болон БНХАУ-аас импортоор 20 хувийг хангасан. Нийт цахилгаан эрчим хүчний дотоодын үйлдвэрлэлийн 74.3 хувийг дулааны цахилгаан станцуудаар, 3.7 хувийг салхин цахилгаан станцуудаар, 0.9 хувийг усан цахилгаан станцуудаар, 0.6 хувийг нарны цахилгаан станцуудаар, 0.04 хувийг дизель цахилгаан станцуудаар үйлдвэрлэж байгаа. Оргил ачааллын үед буюу оройн цагаар ОХУ-аас эрчим хүч авч байна. Хэрэглээний өсөлтийг ихэвчлэн хуучны дулааны цахилгаан станциуд үүрч байна.. Хэдийгээр сүүлийн үед сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэр орж байгаа хэдий ч оргил ачааллын үед тэр болгон үүрэг гүйцэтгэж чадахгүй байна. Аль нэг тоноглол доголдох л юм бол ОХУ-аас цахилгаан эрчим гэрээгээр авдаг. Гэрээнээс давбал хязгаарлалтад орох эрмэг дээр ажиллаж байна. Ирэх оны төлөв байдал харьцангуй боломжийн байгаа. 2020 оны төвшинд нэлээн хүндрэл үүсэхээр харагдаж байна” гэсэн юм.
Энэ хугацаанд зарим техникийн ашиглалтын хугацаа дуусч, хуучирч муудаж, элэгдэж байгаа. Мөн валютын ханш өсөж, мазут, шатах тослох материал, тэсэлгээний бодисны үнэ нэмэгдэж, зардал өсч байгаа ч компанийн зүгээс зардлаа буруулах, техник, тоног төхөөрөмжөө шинэчлэх олон арга хэмжээ авч ажиллаж байна. Арилжааны банкууд болон бусад тоног төхөөрөмж нийлүүлэгч компанитай хамтраад сүүлийн таван жилийн хугацаанд тодорхой хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийсэн. Гэхдээ тэдгээр хөрөнгө оруулалт зөвхөн уулын гэхээсээ илүү хөрс, нүүрс тээврийнх байсан. Том зургаараа уурхайн хөрөнгө оруулт, үйлдвэрлэлийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэхэд ямар шийдлүүд байж болох вэ гэдгийг нэлээд ярилцсан. Мөн "Эрдэнэс Монгол” толгой компани дээр ажлын хэсэг гаргаад санал дүгнэлтийг салбарын яамд болон Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газарт хүргүүлээд байна. Уурхай маань 4 сая тонн нүүрс олборлох хүчин чадалтай. Гэвч уурхайчид маань хүчин чадлаасаа 200 мянган тонн нүүрс илүү олбордож байна. Цаашид уурхайн хүчин чадлыг сайжруулах зайлшгүй шаардлага бий. Хоёр жилийн дараа өсөн нэмэгдэж байгаа эрчим хүчний хэрэглээг хангахад жилд долоон сая тонн нүүрс олборлох шаардлагатай гэдэг тооцоо гарсан. Тиймээс уурхайн хүчин чадлыг энэ хэрээр нэмэгдүүлэх нөхцөл байдал үүсээд байна. Энэ хүрээнд бидэнд 50-60 сая ам.долларын өртөг бүхий 15 нэр төрлийн 40 гаруй тоног төхөөрөмж, техникийн шинэчлэл хийх зайлшгүй шаардлага гарч байгаа.
Гэхдээ хэвийн ажиллаж байна гэж сэтгэл амар сууж боломж хомс. Сүүлийн үед хөрөнгө санхүүтэй холбоотой томоохон хүндрэлүүд тулгарч гарч ирж байгаа. Манай дулааны IV цахилгаан станц нийт нийлүүлж байгаа эрчим хүчний бараг 60 гаруй хувийг энергиэрээ нийлүүлдэг атлаа мөнгөн урсгалыг 33 орчим хувийг авдаг. Монголдоо хамгийн бага өртөгтэй нийлүүлэгч гэсэн үг. Дулааны станцууд хамгийн их цахилгаан, дулаан үйлдвэрлээд хамгийн бага үнэээр хэрэглэгчдэд нийлүүлдэг. Гэтэл Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай хуулийн дагуу нар салхины эрчим хүчээр үйлдвэрлэж байгаа цахилгаан манай тарифаас 2-3 дахин өндөр үнээр борлуулагддаг.
Дээрх графикаас харахад Төвийн бүс цахилгааныг 158 төгрөөр үйлдвэрлээд 152 төгрөгөөр, Баруун бүсийн эрчим хүчний систем 246 төгрөгийн үнэтэй цахилгаан эрчим хүчийг 132 төгрөгөөрх, Алтай, улиастайн Эрчим хүчний систем 224 төгрөгийн үнэтэй эрчим хүчийг 142 төгрөгөөр, Өмнөд бүсийн цахилгаан түгээх сүлжээ 211 төгрөгийн өртөгтэй эрчим хүчийг 156 төгрөгөөр хэрэглэгчдэд борлуулж байна. Монгол Улс эрчим хүчний 5 бүстэй. Эндээс ганцхан Дорнод бүсийн эрчим хүчний систем 147 төгрөгийн өртөгтэй цахилгаан эрчим хүчийг 156 төгрөгөөр борлуулж байгаа юм.
Цахилгаан эрчим хүчний хувьд хэрэглэгчдэд хямд үнээр хүрч байна. Тэгвэл дулааны эрчим хүчний үнэ тарифын талаар ямар байгааг сонирхож үзлээ.
Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа дулааны үнэ тарифыг томоохон хот, дүүргүүдээр харьцуулсан байна. Улаанбаатар хотод 30 422 төгрөгөөр үйлдвэрлэсэн дулааныг 15 808 төгрөгөөр, Дарханд 42 496 төгрөгөөр үйлдвэрлэсэн дулааныг хэрэглэгчдэд 15909 төгрөгөөр, Эрдэнэтэд 33582 төгрөгийн дулааныг 15516 төгрөгөөр тус тус хэрэглэгчдэд борлуулж байна. Өөрөөр хэлбэл дулааны борлуулах үнэ тариф нь бодит үнээсээ 1-4 дахин хямд үнээр хэрэглэгчдэд хүрч байна.
Цахилгаан, дулаан үйлдвэрлэж байгаа үнэ бодит өртгөөсөө хэд дахин бага үнээр хэрэглэгчдэд хүрдэг. Тэгсэн хэрнээ эрчим хүчний салбар хэрэглэгчдэд хамгийн их хөнгөлөлт үзүүлдэг салбар юм байна.
Төвийн бүсийн 1 кВт.ц цахилгаан эрчим хүчний өртөг 2017 оны дүнгээр 145.84 төгрөг байхад айл өрхөд борлуулж байгаа 1 кВт.ц цахилгаан эрчим хүчний дундаж үнэ бодит өртгөөс 30 хувиар доогуур буюу 112.35 төгрөг байна. Ингэснээр төвийн бүсийн айл өрхийн хэрэглэгчдэд жилд 40.2 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлт үзүүлсэн байна. Мөн Ахуйн хэрэглэгчдэд борлуулах цахилгаан эрчим хүчний тариф бодит өртгөөс 30 хувиас 2.2 дахин доогуур түвшинд байгаа бөгөөд нийт ахуйн хэрэглэгчдэд жилд 53.6 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлтийг үзүүлсэн байна. Айл өрхийн 1 сарын цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээ дунджаар 220 кВт.ц байдаг ба айл өрхөд бодит өртгөөс доогуур үнээр цахилгаан эрчим хүч худалдсанаар сард 4896 төгрөгийн, жилд дунджаар 60000 орчим төгрөгийн хөнгөлөлт үзүүлж байна.
Бид Монгол Улсын эрчим хүчний үнэ тарифыг гадаадын зарим улс орнуудын эрчим хүчний үнэ тарифтай харьцуулж үзлээ.
Монгол Улсын эрчим хүчний салбар өнөөдөр хэвийн ажиллаж байгаа ч өдрөөс өдөрт өсөн нэмэгдэж байгаа эрчим хүчний хэрэглээгээ хэрхэн хангах вэ гэсэн асуултыг бас дагуулж байна. Тиймээс бид Эрчим хүчний яамны бодлого төлөвлөлтийн газрын дарга Г.Энхтайванаас энэ талаар тодрууллаа.
ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ЯАМНЫ БОДЛОГО ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ГАЗРЫН ДАРГА Г.ЭНХТАЙВАН: 2023 ОН ХҮРТЭЛ ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ НАЙДВАРТАЙ ХАНГАМЖИЙГ БҮРДҮҮЛНЭ
2018-2023 онд дунд хугацааны хөтөлбөр хэрэгжинэ. Энэ хугацаанд эрчим хүчнийхээ найдвартай хангамжийг бүрдүүлэх, эдийн засгийн үр ашгийг бий болгох, байгаль орчинд ээлтэй байх зорилтуудыг хэрэгжүүлнэ. Энэ хүрээнд ойрын хугацаанд өсөн нэмэгдэж байгаа хэрэгцээг хангах зорилгоор одоо ашиглагдаж байгаа эх үүсвэрүүдийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэхээр ажиллаж байна. Тухайлбал, Эрчим хүчний хэрэглээ жилд 5-10 хувиар тогтмол нэмэгдэж байна. Тиймээс эрчим хүчний суурилагдсан хүчин чадлыг зайлшгүй нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Дунд хугацааны хөтөлбөрт Дулааны 4 дүгээр цахилгаан станцын 1-4-р турбингенераторыг шинэчилж хүчин чадлыг нь 89 МВт-аар нэмэгдүүлнэ, Дарханы дулааны цахилгаан станцыг 35 МВт, Эрдэнэтийн дулааны цахилгаан станцыг 35 МВт, Чойбалсангийн дулааны цахилгаан станцыг 50 МВт, Дулааны 3 дугаар цахилгаан станцын өндөр даралтын хэсгийн суурилагдсан хүчин чадлыг 75 МВт-аар тус, тус өргөтгөхөөр тусгаж өгсөн. Мөн Амгалангийн дулааны станцыг 50 МВт-ын дулаан цахилгаан хослон үйлдвэрлэх зуух, турбогенератороор өргөтгөнө. Дээрх төслүүд хэрэгжиснээр 2020 он гэхэд 290 орчим МВт-аар суурилагдсан хүчин чадал нэмэгдэнэ. Үүний дараа Дулааны 3 дугаар цахилгаан станцын дунд даралтын хэсгийг буулгаж оронд нь 250 МВт-ын шинэ станц барих, Дулааны 2 дугаар цахилгаан станцыг буулгаж, оронд нь 300 МВт-ийн хүчин чадалтай, нэг агрегат нь тохируулгын горимд ажиллах хийн генератор бүхий шинэ станц, мөн Тэлмэнгийн 100 МВт-ын дулааны цахилгаан станц барихаар төлөвлөж байгаа. Баруун бүсэд Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банкны буцалтгүй тусламж, хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр 50 орчим МВт-ын хүчин чадалтай Нар, салхины эх үүсвэрүүд баригдана. Мөн Ховд гол дээр 64 МВт-ын хүчин чадалтай Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станц баригдаж тус бүс нутаг эрчим хүчний дотоодын эх үүсвэрээс бүрэн хангагдах боломжтой болно. Ингэснээр баруун бүс нутаг цэвэр эрчим хүч буюу сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрээс хэрэгцээгээ бүрэн хангасан жишиг бүс болно гэж харж байна.
